નાલંદા યુનિવર્સિટીમાં ખીલજીએ શા માટે લગાવી હતી આગ? જાણો તેનો ખૌફનાક ઇતિહાસ
Nalanda University: તુર્કીના શાસક બખ્તિયાર ખિલજીએ નાલંદા યુનિવર્સિટીમાં આગ લગાવી દીધી હતી. કહેવાય છે કે યુનિવર્સિટીમાં(Nalanda University) એટલા બધા પુસ્તકો હતા કે ત્રણ મહિના સુધી લાયબ્રેરીમાં આગ સળગતી રહી. તેણે ઘણા ધર્મગુરુઓ અને બૌદ્ધ સાધુઓની હત્યા કરી. ખિલજીએ ઉત્તર ભારતમાં બૌદ્ધો દ્વારા શાસિત કેટલાક વિસ્તારો પર કબજો કર્યો હતો.
નાલંદા યુનિવર્સિટી એ પ્રાચીન ભારતમાં ઉચ્ચ શિક્ષણનું સૌથી મહત્વપૂર્ણ અને વિશ્વ વિખ્યાત કેન્દ્ર હતું. તે વિશ્વની સૌથી જૂની યુનિવર્સિટીઓમાંની એક છે. તેની સ્થાપના 5મી સદીમાં ગુપ્ત વંશના શાસક સમ્રાટ કુમારગુપ્ત દ્વારા કરવામાં આવી હતી અને તેણે મહેન્દ્રદિત્યનું બિરુદ અપનાવ્યું હતું. આ યુનિવર્સિટી હાલના બિહાર રાજ્યના પટનાથી દક્ષિણ-પૂર્વમાં 88.5 કિલોમીટર અને રાજગીરથી 11.5 કિલોમીટર ઉત્તરમાં એક ગામની નજીક સ્થિત છે. મહાયાન બૌદ્ધ ધર્મની આ યુનિવર્સિટીમાં હિનાયન બૌદ્ધ ધર્મની સાથે અન્ય ધર્મોનું શિક્ષણ આપવામાં આવતું હતું અને ઘણા દેશોમાંથી વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ માટે આવતા હતા. આ યુનિવર્સિટી વિશે વિગતવાર માહિતી ઘણા પ્રાચીન શિલાલેખો અને સાતમી સદીમાં ભારતની મુલાકાતે આવેલા ચીની પ્રવાસીઓ હ્યુએન ત્સાંગ અને ઇટસિંગના પ્રવાસવર્ણનોમાંથી મેળવવામાં આવી છે. ચીની પ્રવાસી હ્યુએન ત્સાંગે લગભગ એક વર્ષ સુધી અહીં અભ્યાસ કર્યો હતો.
તમને જણાવી દઈએ કે આ વિશ્વની પ્રથમ સંપૂર્ણ રેસિડેન્શિયલ યુનિવર્સિટી હતી અને તે સમયે તેમાં લગભગ 10,000 વિદ્યાર્થીઓ અને લગભગ 2,000 શિક્ષકો હતા. આમાં શિક્ષણ મેળવવા માટે વિદ્યાર્થીઓ માત્ર ભારતના જ નહીં પરંતુ કોરિયા, જાપાન, ચીન, તિબેટ, ઈન્ડોનેશિયા, પર્શિયા અને તુર્કીમાંથી પણ આવ્યા હતા.
નાલંદા યુનિવર્સિટીનો ક્યારે અને કેવી રીતે પતન કરવામાં આવ્યું ?
રેકોર્ડ્સ અનુસાર, નાલંદા યુનિવર્સિટી ત્રણ વખત આક્રમણકારો દ્વારા નાશ પામી હતી, પરંતુ માત્ર બે વાર જ પુનઃનિર્માણ કરવામાં આવી હતી. સ્કંદગુપ્ત (455-467 એડી) ના શાસન દરમિયાન મિહિરાકુલા હેઠળ હુણો દ્વારા પ્રથમ વિનાશ થયો હતો. પરંતુ સ્કંદગુપ્તના અનુગામીઓએ લાઇબ્રેરીનું સમારકામ કરાવ્યું હતું. 7મી સદીની શરૂઆતમાં ગૌડા દ્વારા બીજો હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો. આ વખતે, બૌદ્ધ રાજા હર્ષવર્ધન (606-648 એડી) એ યુનિવર્સિટીનું જીર્ણોદ્ધાર કરાવ્યું.
ત્રીજો અને સૌથી વિનાશક હુમલો 1193માં થયો હતો જ્યારે તુર્કી કમાન્ડર ઇખ્તિયારુદ્દીન મુહમ્મદ બિન બખ્તિયાર ખિલજી અને તેની સેનાએ પ્રાચીન નાલંદા યુનિવર્સિટીનો નાશ કર્યો હતો. એવું માનવામાં આવે છે કે ધાર્મિક ગ્રંથોને બાળી નાખવાના કારણે, ભારતમાં એક મુખ્ય ધર્મ તરીકે ઉભરી રહેલા બૌદ્ધ ધર્મને સેંકડો વર્ષો સુધી આંચકો લાગ્યો હતો અને ત્યારથી અત્યાર સુધી તે આ ઘટનાઓમાંથી સંપૂર્ણ રીતે બહાર આવી શક્યો નથી.
તે સમયે બખ્તિયાર ખિલજીએ ઉત્તર ભારતમાં બૌદ્ધો દ્વારા શાસિત કેટલાક વિસ્તારો પર કબજો કર્યો હતો અને એક વખત તે ખૂબ જ બીમાર પડ્યો હતો. તેણે તેના વૈધો પાસેથી ઘણી સારવાર કરાવી પરંતુ તે સાજો થઈ શક્યો નહીં અને મૃત્યુની સ્થિતિમાં પહોંચી ગયો. ત્યારે કોઈએ તેમને નાલંદા યુનિવર્સિટીના આયુર્વેદ વિભાગના વડા આચાર્ય રાહુલ શ્રીભદ્રની સલાહ લઈને સારવાર કરાવવાની સલાહ આપી. પરંતુ ખિલજી આ માટે તૈયાર ન હતો. તેને તેના ડોક્ટરો પર વધુ વિશ્વાસ હતો. તે સ્વીકારવા તૈયાર ન હતા કે ભારતીય ડૉક્ટરો પાસે તેમના ડૉક્ટરો કરતાં વધુ જ્ઞાન છે અથવા તેઓ વધુ સક્ષમ હોઈ શકે છે.
પરંતુ પોતાનો જીવ બચાવવા માટે તેમણે નાલંદા યુનિવર્સિટીના આયુર્વેદ વિભાગના વડા આચાર્ય રાહુલ શ્રીભદ્રને બોલાવવા પડ્યા. ત્યારે બખ્તિયાર ખિલજીએ વૈદ્યરાજની સામે એક વિચિત્ર શરત મૂકી અને કહ્યું કે તેમના દ્વારા આપવામાં આવેલી કોઈપણ પ્રકારની દવા હું લઈશ નહીં. તેણે દવા વગર તેનો ઈલાજ કરવો જોઈએ. વિચારીને વૈદ્યરાજે તેની શરત સ્વીકારી લીધી અને થોડા દિવસો પછી તે કુરાન લઈને ખિલજી પાસે આવ્યો અને કહ્યું કે આ કુરાનનું પેજ નંબર આમથી તેમ વાંચો અને તને સારું થઈ જશે.
બખ્તિયાર ખિલજીએ વૈદ્યરાજની સૂચના મુજબ કુરાન વાંચ્યું અને સાજો થયો. એવું કહેવાય છે કે રાહુલ શ્રીભદ્રે કુરાનના કેટલાક પાના પર ઔષધીય પેસ્ટ લગાવી હતી, તે થૂંક સાથે તે પાના વાંચતા રહ્યા અને સાજા થઈ ગયા. ખિલજી એ હકીકતથી પરેશાન થઈ ગયો કે એક ભારતીય વિદ્વાન અને શિક્ષક તેના હકીમો કરતાં વધુ જ્ઞાન ધરાવે છે. પછી તેણે દેશમાંથી જ્ઞાન, બૌદ્ધ અને આયુર્વેદના મૂળને નષ્ટ કરવાનો નિર્ણય કર્યો. પરિણામે, ખિલજીએ નાલંદાના મહાન પુસ્તકાલયમાં આગ લગાવી દીધી અને લગભગ 9 મિલિયન પુસ્તકો બળી ગઈ.
કહેવાય છે કે નાલંદા યુનિવર્સિટીમાં એટલા બધા પુસ્તકો હતા કે તે ત્રણ મહિના સુધી સળગતા રહ્યા. આ પછી, ખિલજીના આદેશ પર, તુર્કી આક્રમણકારોએ નાલંદાના હજારો ધાર્મિક વિદ્વાનો અને સાધુઓની પણ હત્યા કરી.
નાલંદા વિશ્વની પ્રથમ આવાસીય યુનિવર્સિટી હતી. અહીં 300થી વધુ મોટા રૂમો, 7 મોટા હોલ અને 9 માળની લાયબ્રેરી હતી. જેનું નામ ધર્મગુંજ હતું. નાલંદા પુસ્તકાલયમાં 90 લાખથી વધુ હસ્તલિખિત, તાડપત્ર પાંડુલિપીઓમાં લખાયેલા પુસ્તકો હતા. 3 લાખથી વધુ પુસ્તકો હાજર હતા. જે બૌધિ જ્ઞાનનો દુનિયાનો સૌથી સમૃદ્ધ ભંડાર હતો. તુર્કીના મુસ્લિમ શાસક અલાઉદ્દીન ખિલજીએ નાલંદા યુનિવર્સિટીમાં આગ લગાવી દીધી હતી. આ પરિસર એટલું મોટું હતું કે, હુમલાખોરો દ્વારા લગાડેલી આગ 3 મહિના સુધી ચાલુ રહી. હિન્દુ અને બૌદ્ધિ જ્ઞાનનો પ્રચાર અટકે તે માટે આ કૃત્ય કરવામાં આવ્યું હોવાનું મનાય છે. ખોદકામ દરમિયાન 23 હેક્ટરમાં ફેલાયેલો હિસ્સો આજે પણ જોવા મળે છે.
- ગુગલ ન્યુઝમાં Trishul News Gujarati ની અપડેટ મેળવવા ક્લિક કરો: Trishul News Gujarati
- નીચે આપેલી લીંક પર ક્લિક કરીને જોડાઓ ત્રિશુલ ન્યૂઝ Trishul News સાથે.
- વોટ્સેપ પર સમાચાર મેળવવા અહીં ક્લિક કરીને Hi લખી મેસેજ કરો.
- યુટ્યુબ ચેનલ સબસ્ક્રાઈબ કરીને જોતા રહો વિડીયો ન્યુઝ: Trishul News YouTube
- એન્ડ્રોઇડ એપ ડાઉનલોડ કરો: Trishul News Gujarati Android App આઈફોન માટે એપ ડાઉનલોડ કરો: Trishul News Gujarati iPhone App